(niet) Spreken over politiek

In het conflict tussen Israël en de Palestijnen schaart de moslimwereld zich vrijwel unaniem achter de Palestijnen. Veel christenen in Nederland steunen juist Israël en voelen een grote verantwoordelijkheid voor het Joodse volk. In een gesprek met een moslim over dit conflict kun je tegenover elkaar komen te staan. Hoe voorkom je verwijdering en polarisatie en hoe krijg je samen oog voor Gods koninkrijk?

Ontwijken

Een voor de hand liggende mogelijkheid is om het gesprek over dit conflict, of over politiek in het algemeen, te vermijden. Als een moslimcollega of –buurman erover begint, ga je er niet echt op in en breng je het gesprek op een ander onderwerp. Of je zegt wat algemeenheden over het samen zoeken naar vrede. Een oosterling begrijpt dan meteen dat je er liever niet over spreekt en zal dat meestal respecteren. Het kan een verstandige keuze zijn, want waarschijnlijk kijk je vanuit totaal verschillende invalshoeken naar het conflict en spelen er bij beiden fundamentele overtuigingen. Een diepe kloof waarbij je niet zomaar tot elkaar komt, of elkaar zelfs maar begrijpt.

Om de relatie goed te houden en de ruimte te bewaren voor het gesprek over God, kan het wijs zijn om heel terughoudend te zijn met politieke uitspraken en zeker met uitspraken over dit conflict. Het leidt vaak tot weinig goeds. Misschien moet je wel heel eerlijk zeggen dat je er niet zoveel over kunt zeggen omdat je de situatie niet zo goed kent.

Scheiding van kerk en staat

Christenen in West-Europa zijn gewend geraakt aan de scheiding van kerk en staat. In kerkdiensten zul je zelden iets over politiek horen, hooguit in algemenere bewoordingen in het gebed. De wereld van de islam kent zo’n scheiding niet. Sterker nog, veel moslimtheologen zien het als een van de grote tekortkomingen van de profetische taak van Jezus dat Hij geen succesvol politiek program had. De
invloedrijke Turkse moslimtheoloog Said Nursi schreef dat Jezus daarom de komst moet aankondigen van de overste van deze wereld. Nursi besefte niet dat Jezus de satan bedoelde en ziet het als een aankondiging van Mohammed. Mohammed was immers niet alleen profeet, maar ook politiek leider. Dat is ook na de dood van Mohammed het islamitische ideaal gebleven: de kalief die als Gods representant op aarde mensen in het rechte spoor leidt in alle aspecten van hun leven en dus zeker ook op het politieke vlak. In de Koran lezen we hoe Mohammed zijn volgelingen belooft dat onder dit bestuur de beste gemeenschap zal worden gevormd. Spreken over politiek in een vrijdag preek is heel gewoon voor een imam.

Desillusie

Met name de laatste decennia zijn wereldwijd enorme aantallen moslims gedesillusioneerd afgehaakt. De droom is voor hen veranderd in een nachtmerrie. Velen moe ten lijden onder een regime dat zich legitimeert met een beroep op de islam, maar zijn macht misbruikt ten koste van veel onderdanen. Veel moslims verlieten daarom de islam. Ook vooraanstaande moslims stelden de afgelopen jaren openlijk de
vraag of die verslaving aan macht een teken is dat de bronnen niet zuiver zijn. Er groeit kritiek op de
klassieke bronnen van de islam die onverbloemd het geweld van Mohammed verheerlijken. Moslims proberen het klassieke beeld van Mohammed op te poetsen en het valt op dat het in de richting beweegt van Jezus’ houding naar mensen. Zoiets is historisch moeilijk te onderbouwen, maar biedt wel aanknopingspunten om met moslims te spreken over de betekenis van Jezus’ woorden als Hij zegt dat zijn koninkrijk niet van deze aarde is. Het conflict tussen Israël en de Palestijnen maakt dat gesprek echter niet makkelijker. Het is namelijk een dankbare kans voor islamitische regimes om de aandacht af te leiden van hun falen in eigen huis en op te komen voor de underdog, de zwakkere in het conflict. Daarbij komt dat volgens moslims het islamitische beheer van de Madjid el Aksa, de tempelberg, op het spel staat. Als
gevolg van dit conflict raken veel moslims juist weer meer overtuigd van het belang om te streven naar politieke en militaire geweld.

Koninkrijk van God

Makkelijk is het dus niet in deze tijd, maar toch kun je met moslims proberen te spreken over de vraag waarom Jezus twee keer komt. En waarom Hij de eerste keer zo overduidelijk afziet van het gebruik van zijn macht om de mensen te dwingen God te gehoorzamen, terwijl Hij voortdurend spreekt over een koninkrijk van God. Het blijkt voortdurend dat Hij die macht heeft, maar Hij zet die niet in zoals veel moslims van Hem verwachten. Je kunt niet zeggen dat Jezus onverschillig is over onrecht. Oude en Nieuwe Testament zijn eerlijk over de noodzaak in deze wereld dat er autoriteiten zijn die rechtspreken en het kwaad inperken. Goed bestuur kan een zegen zijn, het leven is ook nu kostbaar in Gods oog. Toch komt het koninkrijk van God niet op deze manier tot stand en evenmin door godsdienstige inspanningen. Het is het geheim van het werk van Gods Geest, waar mensen luisteren naar de stem van Jezus en Hem volgen. Dan is er een nieuw begin, maar we zien reikhalzend uit naar de dag dat Hij terugkomt en zijn rijk doorbreekt. Tot die tijd moeten heersers voorzichtig zijn met hun macht en beseffen dat het oordeel uiteindelijk zal plaatsvinden als Christus terugkomt. Het zou mooi zijn als een gesprek over politiek op deze manier al vragenderwijs kan uitlopen op een keuze om samen een van de evangeliën te lezen. Heel
gepast als reactie op dit conflict. Ze beschrijven wat Jezus sprak en deed daar in Jeruzalem, Samaria en
Nazareth. In deze tijd van polarisatie hebben we dringend behoefte aan dit perspectief van Jezus.

Cees Rentier

Dit artikel verscheen in ons kwartaalblad Orientatie (nummer 153, december 2023)

Lees meer artikelen uit Oriëntatie online en/of meld u aan om het blad 4x per jaar gratis thuis te ontvangen.