Lale Gül en het gewicht van de Turkse eer

In haar boek ‘Ik ga leven’ protesteert Lale Gül fel tegen de manier waarop ze als meisje en vrouw de eer van de Turkse gemeenschap hoog moest houden. Wie het boek gelezen heeft, zal niet verbaasd zijn dat het in de Turkse gemeenschap veel stof deed opwaaien. We hopen niet dat het boek van Lale Gül christenvrouwen heeft afgeschrikt om contact te maken met Turkse vrouwen, want wie hun hart weet te bereiken, kan veel voor hen betekenen.

Sterke binding met de eigen gemeenschap

Na zestig jaar zijn veel Turken in ons land nog steeds sterk op de eigen Turkse gemeenschap betrokken. Behalve een periode op school, brengen ze hun werkzame leven en vrije tijd vooral met elkaar door en trouwen bij voorkeur met iemand van dezelfde etnische groep en uit dezelfde streek in Turkije, hoewel dit laatste de laatste jaren duidelijk minder wordt. Zoals Lale Gül aangeeft, speelt bij Turken in Nederland, anders dan bij Marokkanen, de binding met de eigen gemeenschap, met het Turkse volk en de Turkse natie, een grotere rol dan de binding met de islam. De regering van Erdogan heeft dat sterk aangewakkerd, hoewel zijn beleid ook tot grote onderlinge verdeeldheid heeft geleid tussen zijn aanhangers en anderen die verweten worden met Fetullah Gülen te sympathiseren. Hierdoor zijn sommige Turkse vrouwen van de derde generatie nog meer op de eigen moslimgemeenschap gericht dan hun moeder of oma. De eer van de eigen groep tegenover buitenstaanders is ontzettend belangrijk voor de Turkse gemeenschap. Een persoonlijke vriendschappelijke relatie met buitenstaanders die geen moslim zijn, een verhouding die verder gaat dan wat praktisch of zakelijk nodig is, wordt vaak afgeraden. Laat dit je er niet van weerhouden om vriendschappen te sluiten, hen te bezoeken en de liefde van Christus te tonen, maar houd er wel rekening mee dat het tijd kost voordat er vertrouwen groeit.

Het gewicht van de eerbaarheid

De sterk verschillende seksuele moraal voor mannen en vrouwen waar Lale Gül tegenaan loopt, is typerend voor vrijwel de gehele wereld van de islam. Mannen krijgen veel ruimte om vóór het huwelijk ervaring op te doen met het andere geslacht, vrouwen niet. Zij lijken het gewicht van de eerbaarheid van de familie op dit terrein alleen te moeten dragen. In de Turkse gemeenschap weegt die eer nog zwaarder en het gevolg is dat Turkse vrouwen verhoudingsgewijs weinig ruimte krijgen om zich buiten de eigen migrantengemeenschap te begeven. Belangrijke besluiten neem je als Turkse vrouw bij voorkeur niet zonder instemming van je vader, broer of oudere zus (abla) zolang je nog niet getrouwd bent. Het is belangrijk hier in het missionaire werk rekening mee te houden. Nog meer dan bij mannen geldt bij Turkse vrouwen dat je geen individuen ontmoet maar vrouwen die deel uitmaken van een veel groter familieverband. Daarom is het belangrijk om te investeren in respectvol contact met de familie waar de vrouw deel van uit maakt en gevoelig af te tasten welke vorm van contact voor iemand veilig en vertrouwd is.

Rekening houden met agressie

Het bewaren van de eer is de verantwoordelijkheid van de vrouw, het opkomen voor de eer van de eigen gemeenschap is de taak van de man. De drempel voor het gebruik van geweld in de richting van de eigen vrouwelijke familieleden is relatief laag. En omdat men elkaar in een stad allemaal kent, is er naast fysiek geweld soms ook sprake van verbale agressie, het spugen op straat en het totaal isoleren van iemand, die grote impact op iemand kunnen hebben. Ook een bekering tot het christelijke geloof kan een sterke reactie oproepen, want dat raakt voor de beleving van veel Turken aan de Turkse eer. Turkije is immers een en andermaal veroverd op christelijke mogendheden en de Turkse overheid en media schilderen het Europa steevast als christelijk af. Christenvrouwen moeten zich hierdoor niet laten afschrikken en er vanaf zien om vriendschap te zoeken met Turkse vrouwen. Integendeel, want niemand van de Turkse vrouwen die we de afgelopen jaren begeleidden had spijt van de stap om Jezus te volgen vanwege de verstoting en agressie waarmee ze te maken kregen. Ze herkennen zich in wat Lale Gül over haar familie schrijft, maar vonden een ander leven dan Lale Gül beschrijft in haar boek. Gelukkig is bij verschillende van deze vrouwen het contact met de familie na een tijd van agressie en verstoting weer enigszins hersteld. Dat is vaak een lang proces wat veel gebed, wijsheid, geduld en volharding vraagt en waarbij deze vrouwen de steun nodig hebben van christenvrouwen en een christelijke gemeente. Bij sommigen is zo na jaren van strijd gaandeweg een steeds groter deel van de familie tot geloof gekomen, mede omdat ze zagen hoe anders degene die christen was geworden reageerde.

Een kwart van de Turkse migranten heeft een Alevitische achtergrond. De positie van de vrouw bij deze meer humanistische en aan het sji’isme verwante stroming, is nogal anders. Vrouwen ontvangen in deze families veel meer respect en vrijheid en wie zich tot het christelijke geloof bekeert krijgt zelden met geweld te maken. Wel kan het zijn dat er sprake is van sterke sociale druk om mee te blijven doen met Alevitische rituelen. Die blijvende druk kan na jaren ook zwaar zijn.

Een veilige plaats

Christenvrouwen kunnen veel voor Turkse vrouwen betekenen als ze hen een veilige plaats bieden voor persoonlijke ontmoeting, gesprek, gebed en, als daar openheid voor komt, Bijbelstudie. Veel Turkse migranten kwamen met grote groepen uit dezelfde stad in Turkije naar een bepaalde stad in Nederland en wonen nog steeds bij elkaar in de buurt. Dat versterkt de sociale controle en maakt de ruimte voor individuen om andere keuzes te maken klein. Het is heel goed wanneer kerken in steden met een grote Turkse gemeenschap met activiteiten of een buurtcentrum de brug willen slaan naar de Turkse gemeenschap, maar tegelijk is het belangrijk dat er wordt geïnvesteerd in vertrouwelijk persoonlijk contact met mensen. Het kan zijn dat wanneer vrouwen (of mannen) verder willen met het christelijke geloof, liever met je in gesprek gaan of een samenkomst bezoeken op een plek waar de kans klein is dat iemand uit de eigen gemeenschap hen ziet. Net zoals het veiliger voelde voor Lale Gül dat haar vriend niet in Amsterdam woonde zoals zij. Bij de eerste generatie is er ook vaak een taalbarrière. Toch willen we Nederlandse christenvrouwen aanmoedigen om ook deze groep niet te vergeten. Er zijn en je liefde tonen kan zeker een verschil maken.

Wacht niet langer met contact

Lale Gül botst met het bekrompen milieu waarin ze opgroeit, zet zich af tegen de vele regeltjes waarmee de islam en de Turkse cultuur haar vrijheid inperken en is ontevreden met de antwoorden die ze krijgt op haar vragen over het lijden en het oordeel van God. Toch lijkt ze God nog niet helemaal losgelaten te hebben aan het einde van haar boek. Ze zou niet de enige zijn die teleurgesteld in de islam als atheïst verdergaat en dan is het veel moeilijker om een open oor te vinden voor het evangelie. Reden te meer om als christenvrouw daar niet op te wachten en contact te leggen met Turkse vrouwen zoals Lale Gül, haar moeder of oma. In het boek van Lale Gül zien we geen verwijzing naar contacten met christenen. Wel geeft ze aan dat veel mensen in haar omgeving denken dat alles wat er in de samenleving gebeurt bij het christelijke geloof hoort, terwijl het regelmatig om dingen gaat die daar in strijd mee zijn. Als wij geen contact maken met deze families en daarbij het evangelie delen, is de kans klein dat ze ontdekken wat het evangelie werkelijk inhoudt.

Samen de stap zetten

Misschien dat je als christenvrouw denkt: een stap zetten in de Turkse gemeenschap, dat zie ik in m’n eentje niet zitten. Kom dan op 19 maart naar de Naïma-vrouwendag. Daar ontmoet je andere christenvrouwen met dit verlangen. Samen vragen we om Gods hulp en leiding en zoeken we naar manieren om de brug te slaan naar moslimvrouwen in ons land.

Foto: Het rode lint om de taille van de bruid symboliseert maagdelijkheid en is een teken dat zij de familie-eer heeft bewaard.