Wijst mutti Merkel ons de weg?
Afgelopen zomer was er onder christenen veel lof over de reactie van Merkel op de vluchtelingenstroom naar Europa. Haar oproep om het christelijke geloof in woorden en daden uit te dragen in deze crisis zou Europa tot grote zegen kunnen zijn. Des te teleurstellender is het om nu te zien hoe Europa onder leiding van Merkel de vluchtelingenstroom wil afkopen met Ankara.
Als dochter van een predikant moet het Merkel bekend zijn dat niet ver van haar kantoor in Potsdam het huis staat van een andere predikant. Johannes Lepsius spande zich van 1895 tot 1920 in om in het Westen aandacht te vragen voor het lot van met name de Armeniërs. Tevergeefs, Duitsland had teveel politieke banden met Turkije en keek weg. Honderdduizenden stierven. ‘Nie wieder’ moet Merkel gedacht hebben nu er uit dezelfde regio een stroom vluchtelingen op gang komt. ‘Dass schaffen wir’, sprak ze. Het lijkt alsof ze de afgelopen weken voor de druk binnen Europa is gezwicht. Maar deze vluchtelingenstroom is niet zonder grote risico’s te stoppen.
Voor het conflict in Syrië en Irak zijn geen makkelijke oplossingen. De verschillende grootmachten in de regio hebben etnische en religieuze zuiveringen voor ogen. Rusland en het Westen kiezen nu nog te veel voor hun traditionele bondgenoten in de regio. Maar partij kiezen voor de een of de ander betekent dat groepen minderheden geen bestaansrecht meer hebben in de regio. We hebben het dan over Sjiieten en op sommige plaatsen soennieten, Koerden, Jeziden en christenen, bij elkaar enkele miljoenen. In dit gebied, waar nota bene ooit het paradijs lag, gunnen grote groepen elkaar geen bestaan.
Dat probleem is niet opgelost wanneer we IS weten te isoleren en militair verslaan. De oplossing komt evenmin dichterbij door miljarden over te maken naar Ankara. Het vluchtelingenvraagstuk is geen kwestie van gebrek aan geld. Geld heeft de regio meer dan Europa en heeft daar al genoeg leed teweeg gebracht. Toekomst voor de regio komt er alleen als de verschillende groepen elkaar ruimte van bestaan geven en regeringen zich daarvoor gaan inspannen. Als daar de komende maanden geen perspectief op komt, kunnen we na de winter nog miljoenen vluchtelingen in Europa verwachten.
Kan Europa zulke aantallen vluchtelingen aan? Voor een vitale economie hoeft een vluchtelingenstroom van die omvang geen probleem te zijn. Als kerk moeten we er wel oog voor hebben dat bepaalde groepen in de samenleving meer in de knel komen. Er is steeds minder ruimte voor lager opgeleiden en ouderen op de arbeidsmarkt. Er wordt te weinig gekeken naar competenties. Zinvol handwerk wordt gemechaniseerd of geautomatiseerd. Het starten van een eigen bedrijfje blijft voor migranten ingewikkeld. Als daar geen verandering in komt, is er voor veel vluchtelingen geen perspectief hier een zelfstandig bestaan op te bouwen. Hetzelfde geldt voor groepen autochtone Nederlanders. Het risico dat daardoor segregatie ontstaat die een voedingsbodem is voor allerlei vormen van extremisme, is veel groter dan het risico van de toename met een half procent van het percentage moslims in Europa door deze toestroom.
Merkel wees er terecht op dat vrees voor vluchtelingen ook iets zegt over de vitaliteit van Europa. Het is niet de islam die zo hard groeit door de instroom van vluchtelingen of grote gezinnen van migranten. Dat laatste is al lang niet meer het geval. Het zijn de Europeanen zelf die langzaam lijken te verdwijnen door gebrek aan een gezond gezinsleven. Dat heeft onmiskenbaar te maken met gebrek aan geloof in God die ons leert om niet ons eigen geluk te zoeken ten koste van anderen, maar de eer van God en het geluk van onze naaste.
Ik ben blij om te zien hoe enthousiast vluchtelingen op dit moment worden opgevangen door de kerken. Het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen is in Nederland nog steeds groot. Ongetwijfeld wordt een volgende fase moelijker. De vraag hoe vluchtelingen hier een nieuw bestaan kunnen opbouwen. De vraag hoe getraumatiseerde mensen rust en vrede vinden. Voor kerken ook de vraag hoe zij die toetreden tot de christelijke gemeente niet enkele jaren later overweldigd worden door het seculiere leven, maar met ons groeien in geloof en navolging. Dat vraagt van kerken een lange termijn investering. Als stichting Evangelie & Moslims willen we daaraan dienstbaar zijn.
Ds. Cees Rentier
Directeur Evangelie & Moslims
Foto: Die Welt