Noroez: een feest tussen hoop en vrees

Op 20 maart, om 10.05 uur precies, vieren miljoenen mensen dat de zon de evenaar passeert. Het begin van een nieuw jaar voor Afghanen, Koerden en Iraniërs die tussen hoop en vrees dit feest vieren.

Noroez (of Nowruz) is een heel oud feest met Iraans-Koerdische wortels en wordt in een brede regio gevierd waar het Perzische rijk en de sjiítische islam invloed hebben gehad. Noroez is een nationale feestdag in Albanië, Afghanistan, Azerbaijan, Iran, India, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Pakistan en Tadzjikistan. In sommige regio’s is men na Noroez enkele dagen vrij. Voor de Koerden in Irak, Iran, Syrië en Turkije is het de belangrijkste feestdag, maar in Turkije krijgen ze weinig ruimte van de Turkse overheid om het te vieren. Bij het feest gaat het om het nieuwe leven en de overwinning van het licht over de duisternis. Het huis wordt schoongemaakt, tapijten worden gereinigd, nieuwe kleren worden gekocht en cadeaus gegeven.

Zoals we weten uit het Oude en Nieuwe Testament was de sterrenkunde (astronomie) in het rijk van de Meden en de Perzen al millennia geleden hoog ontwikkeld. Voor velen ging dat gepaard met het geloof dat de sterren ook spirituele invloed hadden op aarde (astrologie). Een voorbeeld daarvan is de religie van Zarathoestra (Zoroaster). Vuur staat symbool voor het goddelijke in het zoroastrisme. Het vuur in de zoroastrische tempel in de Iraanse woestijnstad Yazd zou volgens de aanhangers al sinds de vijfde eeuw na Christus niet meer zijn gedoofd.

Koerden

Het belang van Noroez en de manier waarop het feest wordt gevierd, verschillen per volk. Voor de Koerden is het een feest dat de hoop doet herleven op meer ruimte en erkenning voor hun identiteit als volk. Al eeuwenlang worden ze gemarginaliseerd of onderdrukt door grootmachten en ieder jaar met Noroez herleeft de hoop dat dat eenmaal zal veranderen. Dit jaar is die hoop echter vermengd met vrees want het lijkt erop dat de Amerikanen de Koerden in Syrië en Irak willen uitleveren aan Turkije. Op Charchanba Soeri, de laatste (rode) woensdag voor Noroez, springen veel Koerden over een vuur. Daarbij zeggen ze tegen het vuur: ‘alle slechte dingen en zonden zijn voor jou en jouw warmte en mooie rode licht zijn voor mij’. Op de laatste avond voor Noroez wordt er vuurwerk afgestoken. Op de eerste dag van het nieuwe jaar eet men samen en er worden eieren versierd als symbool van het nieuwe leven. De feestelijkheden worden afgesloten op de dertiende dag. Die dag heet Siezda Bedar (letterlijk: dertien moet weg / dag dat je naar buiten gaat). Het is het bijgeloof dat dit een ongeluksdag is waarop het gevaarlijk is om thuis te blijven. Sommigen gooien steentjes achter hun hoofd als symbool van het achter zich laten van het kwaad. In Irak proberen Koerdische stammen die met elkaar in conflict zijn, vóór Noroez weer vrede te sluiten.

Iran

In Iran wordt het nieuwe jaar aangekondigd door Hadji Firoez, de traditionele boodschapper met het zwarte gezicht die het Noroez-seizoen aankondigt. Enkele weken voor het eind van het jaar zwerven de zwart geschminkte troubadours met felgekleurde satijnen kleren zingend en dansend met hun rode kostuums door de straten. Heel belangrijk voor Iraniërs is de tafel met Haft Sin, de zeven attributen die met een S beginnen en de hoop laten zien voor het nieuwe jaar. Sib (appel), Sebzeh (groene, vaak gerst-, tarwe- of linzenspruiten), Serkeh (azijn), Senjed (gedroogd fruit van de oleasterboom), Somak (kleine bes), Sir (knoflook) en Samanoe (zoete pudding gemaakt van tarwemout), waaraan betekenis wordt toegekend van genezing, vruchtbaarheid, nieuw leven en liefde. Vaak worden er nog meer elementen toegevoegd: een spiegel, munten, kaarsen (naar het getal van de familieleden), gekleurde eieren, een goudvis in een glas en een heilig Schrift. Dat laatste kan de Divan zijn van de bekende Perzische dichter Hafez, de Koran, de Bijbel, de Avesta of de Thora, want van alle Iraniërs wereldwijd is slecht een kleine minderheid nog moslim. Op de dertiende dag (Siezda Bedar) wordt de tafel opgeruimd en wordt de Sebzeh aan elkaar geknoopt en in een rivier gegooid, met het idee dat al het slechte wordt achtergelaten.

Geen islamitisch feest

Hoewel veel mensen die Noroez vieren in naam moslim zijn, is Noroez dus geen islamitisch feest. In tegendeel, volgens strikte moslims mag je het als moslim helemaal niet vieren. Koerden worden door soennitische moslims ook wel Ager Perest (vuuraanbidders) genoemd. De traditie was echter te sterk om door de moslimleiders te kunnen worden afgeschaft. De islam kent een maanjaar en het islamitische nieuwjaar, 1 Moeharram, verspringt daarmee steeds elf dagen ten opzichte van de jaartelling die wij hanteren. Veel Iraniërs kijken nog steeds neer op de Arabieren en vinden het hanteren van een maanjaar een voorbeeld van gebrek aan kennis en ontwikkeling. Het volk Israël hanteerde wel een maanjaar, maar corrigeerde dat regelmatig om in te pas te blijven lopen met het zonnejaar. De soennitische wereld van de islam hanteert echter een strikt maanjaar. Volgens die telling begint over vier maanden op de avond van 25-26 juni het islamitische maanjaar 1447, geteld vanaf de Hidjra toen Mohammed in 622 (AD) in Medina aankwam waar hij macht kreeg. In Afghanistan en Iran begint op 20 maart echter het jaar 1404, ook geteld vanaf de Hidjra, maar met zonnejaren die iets verschillen van die wij hier hanteren.

Christelijke hoop

Volgens Zaiir Eminzade, missionair werker bij Evangelie & Moslims, biedt Noroez een kans voor christenen om in gesprek te gaan met Afghanen, Koerden en Iraniërs. “Ze zijn teleurgesteld en onzeker door wat er met hun volk gebeurt. Het is begrijpelijk dat ze naar licht, reinheid en nieuw leven zoeken, maar dat is alleen bij Jezus te vinden. Hij is het licht van de wereld, Hij bekleedt ons met een nieuw kleed van zijn gerechtigheid zodat we in het vuur van Gods heiligheid niet omkomen, Hij geeft ons het levende water en alleen door Hem kunnen we vruchten dragen. Zijn opstanding geeft ons vaste hoop. Gebruik daarom dit feest om met hen hierover in gesprek te gaan.”

Dit artikel verscheen in ons kwartaalblad Orientatie (nummer 158, maart 2025)

Lees meer artikelen uit Oriëntatie online en/of meld u aan om het blad 4x per jaar gratis thuis te ontvangen.