Hoe een gewone kerk open kan staan voor nieuwe gelovigen

Hoe kun je als gewone Nederlandse kerk op een goede manier vluchtelingen die van moslim christen zijn geworden in je gemeente verwelkomen en opnemen? Beppie Wessels-Schuurman schreef daarover een missiologische scriptie met de titel Hij maakt ons één en sprak met vluchtelingen en met Nederlandse kerkleden (uit de GKv, CGK en NGK).

Had je een persoonlijke aanleiding om dit te willen onderzoeken?

Mijn persoonlijke motivatie is dat ik zo’n tien jaar geleden betrokken was bij het opzetten van de ICF hier in Veenendaal, en daar kwamen veel vluchtelingen met moslimachtergrond. Maar op een gegeven moment ging ik me afvragen: is het niet zo dat de andere 40 kerken in Veenendaal dit nu als excuus gaan gebruiken om er zelf niets mee te doen? Dat als er een vluchteling bij hen komt, ze die doorverwijzen naar de ICF. Ik vroeg me af: zouden niet alle kerken intercultureel moeten zijn? Want die blanke kerken kunnen juist zoveel leren van met mensen met een moslimachtergrond: hun nieuwe kijk op het evangelie en de mooie dingen in hun cultuur.

De directe aanleiding om dit te gaan onderzoeken was dat de oom van mijn Afghaanse pleegzoons werd gedoopt in een kleine vrijgemaakte kerk in Friesland, in Burgum, omdat hij daar in een azc woonde. Ik zag toen hoe zo’n klein kerkje enorm veranderd is door de aanwezigheid van een asielzoekerscentrum (een gezinslocatie waar mensen langer verblijven). Elke zondagmiddag worden de diensten in het Farsi vertaald, en de predikant vertelde me toen dat hij er in tien jaar tijd al meer dan 110 mensen had gedoopt. Ik zag toen: het kan wél! Een gewone gereformeerde kerk kan ook intercultureel worden.

Hoe doe je jezelf als mono-culturele kerk tekort?

Het verrijkt je als je vluchtelingen opneemt. Het contact met moslims maakt je rijker, zeker ook het contact met vluchtelingen die zo openstaan en zo’n nood hebben, zo’n behoefte aan contact. Al die mensen die ik sprak die vluchtelingen in de kerk verwelkomden spraken daarover: hoe bijzonder het is wat ze juist van mensen met een moslimachtergrond hebben geleerd over de kracht van vergeving. Ik constateerde dat iets heel gewoons als taallessen de belangrijkste manier is waarop vluchtelingen in contact kwamen met de kerk en het christelijke geloof. Dan denk ik: hoe moeilijk kan het zijn om taallessen aan te bieden als kerk of om mensen op te zoeken in het azc? Daardoor heb je zo’n kans om mensen met het evangelie in contact te brengen die uit landen komen die voor zending gesloten zijn.

Wat heeft een nieuwkomer eraan om thuis te raken in een gewone Nederlandse kerk in plaats van een multiculturele kerk?

Ze zeiden zelf tegen me dat ze voor een Nederlandse kerk hebben gekozen om de Nederlandse taal en cultuur beter te leren en te kunnen integreren in de Nederlandse samenleving. Natuurlijk, om zich te kunnen verdiepen in het geloof moeten er wel een paar anderen zijn die zijn als zij, zodat ze toch een soort kring kunnen vormen waar ze ook in hun eigen taal kunnen leren.

Wat waren in je onderzoek de belangrijkste obstakels voor integratie in de kerk?

Als eerste taalverschillen, maar die kun je overwinnen door iemand te zoeken die kan vertalen. Cultuurverschillen zijn lastiger. Nederlandse kerken kunnen echt een bolwerk zijn. Iemand die als gast binnenkomt en te horen krijgt: ‘je zit op mijn plaats’. En één persoon voelde zich echt gediscrimineerd dat hij niet aan het avondmaal mocht; ‘dat zijn onze regels’. Iemand anders ging voor het eerst in een nieuwe plaats naar de kerk, en verbaasde zich dat er niemand naar haar toe kwam in de kerk. ‘Alsof je bij iemand aan de deur komt en die roept dat de deur open staat en komt niet eens van de bank af om je te begroeten.’ Dat we zo ongastvrij kunnen zijn, is het grootste obstakel voor veel mensen.

Wat vond je als ‘praktijken die integratie bevorderen’?

De eerste contacten ontstonden vaak door diaconale activiteiten. Van de vluchtelingen die ik sprak zei 65% dat ze door taallessen in eerste instantie in aanraking zijn gekomen met de kerk – ofwel in die kerk, of op het azc of door een organisatie waar mensen uit de kerk bij betrokken waren. Soms hadden ze een taalmaatje die christen was. En ze werden dan nieuwsgierig: waarom is het dat christenen moslims helpen? Dat zouden ze omgekeerd niet zo gauw doen. Als taalmaatje bouw je een langdurige relatie op, en kan iemand je gaan vertrouwen en je ook vragen voor praktische hulp. Vaak word je voor hen hun nieuwe familie. Vaak hebben ze hun familie moeten achterlaten of zijn ze door hun familie verstoten op het moment dat ze geïnteresseerd werden in het christelijk geloof. Dus ze zoeken echt dat contact, en die relaties ontstaan vaak bij taallessen of maaltijden. Meer dan de helft gaf ook aan dat ze bezoek hadden gekregen in het azc en hoe bijzonder dat voor ze was, omdat ze eenzaam waren. Of dat ze thuis werden uitgenodigd bij iemand en mochten mee-eten. Dit gaf ze het gevoel dat ze werden gezien.

Maar om werkelijk te integreren is een interculturele bediening nodig, dat is een combinatie van twee dingen: Diensten, bijeenkomsten met de Nederlanders samen (waar vertaling is maar ook gelegenheid om de Nederlanders te ontmoeten), én een bijeenkomst of kring of dooponderricht in de eigen taal en met mensen met dezelfde moslimachtergrond. Om te groeien in hun geloof hebben ze nodig om ook in hun eigen taal te kunnen bidden en Bijbellezen. In Amersfoort bijvoorbeeld waren er verspreid over verschillende GKV-kerken Iraanse gelovigen, en die zijn samengebracht om elke twee weken in een middagdienst een speciale samenkomst te hebben met vertaling. Die onderlinge ontmoeting in de eigen taal is vooral van belang voor mensen die nog maar kort christen zijn of kort in Nederland zijn. Als iemand al goed Nederlands spreekt heeft hij of zij misschien geen behoefte meer aan een kerkdienst in eigen taal en kan die persoon ook meedoen met een Nederlandse Bijbelkring. Het laatste wat belangrijk is: draag taken over aan deze mensen met een moslimachtergrond. Deel het leiderschap met hen, schakel hen in bij het geven van discipelschapslessen en het leiden van diensten.

Beppie Wessels is kerkelijk werker in de CGK Veenendaal en in opleiding tot predikant in de NGK. Haar scriptie Hij maakt ons één is te vinden op https://www.tua.nl/nl/masterscripties